reklam 1

29 Aralık 2017 Cuma

Raymod Carver ; Aşk Konuştuğumuzda Ne Konuşuruz ve Katedral


Raymond Carver, Aşk Konuştuğumuzda Ne Konuşuruz? ve  Katedral 

Bloga yazılamayan ve kapakları hala açılamamış kitaplarla bu yıl da aslında diğerlerinden pek farklı değildi ama yine de çok hızlıca geçiverdi sanki. Yaz kitaplarımdan bile bahsedemeden bitti. Oysaki bir sürü planım vardı. Şimdi de yine her zamanki gibi son dakikada bir şeyler yazıp yeni yıla iç huzuruyla girmek için bu açığı kendimce kapatmaya çalışıyorum. 

Öykü kitaplarına ayırdığım yaz ayları şahane iki yazarla tanışma fırsatı sağlamıştı. İlki, Raymond Carver, kısa öykü dünyasının ve Amerikan edebiyatının önemli isimlerinden. Erken yaşlarda atıldığı hayat, yaşadığı güçlükler ve alkolizm, edebiyata olan sevgisine engel olamamış. 20'li yaşlarda ilk öykülerini yayımlatmayı başaran Carver, ülkenin en ünlü yazarlık okuluna devam etme şansını yakalamış. Üniversitelerde dersler de veren yazar, ne yazık ki yine oldukça erken bir yaşta ve kariyerinin doruk noktasında hayatını kaybetmiş. Raymond Carver tek kitapla bırakılabilecek bir yazar değil. Eve döner dönmez okuduğum Katedral de ilki kadar etkileyiciydi.


Aşk Konuştuğumuzda Ne Konuşuruz, tabi ki aşk hakkında,  yani kaybetmek, özlemek, acı çekmek, hayal kırıklığı, yalnızlık, isyan, ayrılık, pişmanlık, suçluluk ve aslına bakarsanız garip, pek de söze dökülemeyen şeyler hakkında. Bir kafede oturup etrafa göz gezdirirken birilerinin muhabetinin bir parçasına, ortasından bir yerden tanık olmak gibi bir his bırakan öykülerde, yazarın gözlerini çevirdiği insanlar genellikle sıradan Amerikan vatandaşları. Peki onların hikayelerini bu kadar etkileyici yapan şey ne? Çünkü belki de aslında sıradan olan hiç bir şey yoktur ve sadece onların içindeki görebilen ya da göremeyen insanlar vardır. Carver, hikayelerinin sonunda okuyucuyu kelimelerle örülü bir duvara toslatıp sarsıyor. Sadece onunla sizin aranızda kalacak bir sırra ortak ediyor. Bazen olduğundan başka türlü olamazmış dediğiniz bir öyküde, kısacık bir anda koca bir hayatın içine çekiyor, bazen söze dökülmeyenlerle, bazen öylesine edilmiş gibi görünen birkaç cümleyle hayatın bambaşka bir yüzünü ortaya seriyor.

Raymond Carver'den okuduğum ikinci kitap ise Katedral. Yine benzer karakterler üzerinden gerçekçi hikayeler anlatıyor. Bu kez kitaba ismini veren Katedral de dahil hikayelerin ortak noktası ev ya da nereye ev diyorsak, evimiz hissediyorsak işte o yerler. Ait hissedilen, özlenen, mahkum olunan, nefret edilen, bazen sizin olmasa da iyi hissettiğiniz bazen de her şeye rağmen yabancı kalınan, uzaklaşılan, kaçmak istenen evler. Tek bir kişi ya da bir aile ya da bazen sadece dört duvar. İçinde olmasanız da hep sizin içinizde olan şey, belki de evin ruhu bilemiyorum Carver etkisiyle yeni bir anlam kazanıyor.

“Ama gözlerim kapalıydı. Kısa bir süre daha kapalı tutmayı düşündüm. Bunun yapmam gereken bir şey olduğunu düşündüm.
“Ee? dedi. “Bakıyor musun?”
Gözlerim hala kapalıydı. Evimdeydim. Bunu biliyordum. Ama aslında bir şeyin içindeymişim gibi gelmiyordu.
“Müthiş bir şey.” dedim.  

15 Ekim 2017 Pazar

Mutfaktaki Tarifbaz; Julian Barnes

Mutfaktaki Tarifbaz; Julian Barnes

Mutfaktan pek çıkmayan, çıktığı zamanlar da yemek programları izleyip, fotoğraflarına bakarak zaman geçiren birisi olduğumdan yemek blogu açarken tarif yazmanın ne derece zor olabileceğini pek düşünmemiştim. Kendim için bir şeyler pişirirken - yazarın tersine- genellikle el alışkanlığı, göz kararı çalışırken tarifleri uygulama konusunda da pek titiz sayılmazdım. Ama blog için yazmaya başlayınca, bardak, kaşık ölçülerinden tartım olmadan asla moduna giriverdim. Yani Julian Barnes'ın deyimiyle, onun kadar değilse de bir tarifbaz olup çıktım. Bu arada evet evet yine o, ta kendisi :)

Romanlarıyla başlayıp denemeleriyle devam ettiğim Julian Barnes' dan bir kitap daha. Çoğumuzun az biraz tanıdık olduğu, bazılarımızınsa korktuğu ya da üşendiği için uzak durduğu, benim de çok sevdiğim bir konu hakkında; yemek pişirmek. Mutfağa geç girmesine rağmen hevesli bir aşçı olan yazar, Mutfaktaki Tarifbaz'da, aşçılık maceralarını, yemek kitapları ve yazarları hakkında yorumlarını, yeni başlayan, başlamak isteyen, yemek pişirmekten hoşlanan herkes için tecrübeyle sabit tavsiyelerini paylaşıyor.

Yemek tarifleri ne kadar güvenilir, yemek yazarları kendi tariflerine ne kadar sadık, yemek kitabı alırken göz önünde bulundurmanız gereken kriterler ne olmalı, mutfak raflarınızda biriken kitapları nasıl elersiniz, çekmece temizliği nasıl yapılmalı, her şeyi mahvettiğinizde nasıl teselli bulursunuz, hangi tür tarifler hiç denenmemeli ya da bir daha asla yapılmamalı, yenebilen ve yenemeyen şeyler, modası geçenler, üç tür misafire hazırlanabilecek pratik yemek fikirleri, alışverişin püf noktaları, mutfak tasarımı gibi hemen her yemek pişirme heveslisinin karşılaşabileceği daha pek çok sorunu ortaya koyup çözümler geliştiren yazar, yalnız olmadığımızı anlayıp yeni tarifler denemek için cesaretimizi toplamamıza yardım ediyor. Ve tabi ki işin en hoş tarafı da tüm bunların bir edebiyatçının kaleminden çıkarak leziz bir okuma keyfine dönüşüyor olması.



Barnes'ın yemek yaparken karşılaştığı güçlüklerin başında, tariflerde kullanılan ölçülerin muğlaklığı geliyor. Hangi boy soğanın orta boy sayılacağı, bir topağın büyüklüğü ve tabi ki tarifte genellikle boyutu verilmemiş o “kupa” nın evdeki hangi kupaya denk düştüğü gibi sorunlar yazarı da epey zorlamış gibi görünüyor. Yemek yazarlarının tarzları da Julian Barnes'ın eleştiri oklarını üzerine çekiyor. “Büyük bir aşçı olmak bir şeydir, doğru dürüst bir yemek tarifi kitabı yazarı olmak başka bir şey;- dahası -tıpkı roman yazmak gibi- yaratıcı bir duygudaşlık ile kesin bir tanımlama gücüne dayanır.” diyen yazara göre teknik konulardaki zorluklar bir yana, yemek pişirmenin duygusal tarafı, aldığımız keyif sanırım hem onun hem de bizim için çok daha önemli.


    “Yemek pişirmek işte bununla ilgilidir. Bir somun ekmek seçersiniz. Tereyağı konusunda cüretkar davranırsınız. Mutfağın altını üstüne getirirsiniz. Artıkları ziyan etmemeye özen gösterirsiniz. Dostlarınızı ve ailenizi doyurusunuz. Bir masanın çevresinde oturup indirgenemez toplumsal bir eylem olan yiyeceği başkalarıyla paylaşmayı sergilersiniz. Tüm kusurlarına ve itiraz edilecek fikirlerine karşın Conrad haklıydı. Bu ahlaki bir eylemdir. Bir akıl sağlığı meselesidir. Öyleyse son sözü bırakalım Conrad söylesin: “titiz yemek pişirmenin özel etkisi” diye yazmıştır, “ zihinsel huzuru, düşünsel zarafeti ve komşumuzun kusurlarına karşı hoşgörülü bakmamızı kolaylaştırır ki bu da iyimserliğin tek sahici biçimidir. Bunlar saygı duyduğumuz özellikleridir.” 

17 Eylül 2017 Pazar

Kabuk; Zeynep Kaçar

Zeynep Kaçar, Kabuk

Zeynep Kaçar ilk romanı Kabuk'ta bir ailenin üç kuşaktan kadınlarının, Sabiha, Sezin ve Füsun'un, Saliha ve Efsun'un hikayesini anlatıyor. Edebiyatın “deli kadın” karakterleri arasına yenilerini ekleyen roman, aslında sıra dışı olanın şu dünyada aklı başında kalabilmek olduğunu hatırlatıyor. Yazarın samimi dili, çok yerinde tespitleriyle feminist damarımızı kabartırken, kabuğun içindekine ise büyük bir incelikle dokunuyor.

Romanın karakterleri, terk edip giden eşin, babanın, kardeşin, kaybedilen gençliğin, güzelliğin, evladın, annenin ve hayatın yokluğunu kaçarak, inkar edip bazen de unutarak, yerlerine bambaşka şeyler koyup, o kocaman boşlukları kapatmaya çalışırken, kendi kendileriyle, aile, birey, kadın olmayı ve hayatı sorguladıkları bir kavgaya girişiyor. Hikaye, Sabiha, Sezin ve Füsun'un birbirini tamamlayan anlatılarıyla ilerlerken her birini çevreleyen kabukların içinde, o kabuktan çok daha sert olan çekirdeklerin farkına varıyoruz.

Aile kavramı Kabuk'ta tartışılan temalar arasında ön plana çıkıyor. Reklamlarda gördüğümüz mutlu aile tablosu Sezin'in cümleleriyle sıkı bir eleştiriye uğruyor. Peki ya sıradan olmak, sıradan, “normal” bir ailede, “ortalama bir dünyada” büyümek? Tabi eğer öyle bir şey varsa? Hayatı daha kolay bir hale getirir miydi? -Bana kalırsa hiçbir aile sıradan değildir ve içindeki kadın nüfusu az çok delirtir ya neyse- o zaman tam olunabilir miydi? Erkek karakterlerin pek bir varlık gösteremediği romanda, birbirlerini yargılayan, yaralayan ama aynı zamanda besleyen, sarıp sarmalayan, iyileştiren kadınlardan, anneanneler, teyzeler, kuzenler, arkadaşlar,  hatta komşu teyzelerden oluşan aile ise gayet tanıdık ve sahip olduğumuz gerçek aile gibi görünüyor.

“Kadın olmak ölümcül” “...daha on beşinde anlamak ve bilmek ve çılgınca bilmek asla ve asla istediğin kişi olamayacağını, istediğinle öpüşemeyeceğini, istediğin işler, istediğin hayatlar ve istediğin koşular ormanda, hayvanlar gibi özgür ve hayvanlar gibi kendiliğinden olmayacak olmayacak hep susturulacak hep içe atılacak hep dibe gömülecek daha da dibe, sonsuz bir unutkanlığa teslim olacak kendin olmalar ve yavaş yavaş ve ama korkunç bir şiddetle dönüşülecek başka bir bene, başka birine, herkesin öyle olmanı istediği, herkesin belirlediği, zamanın, ülkenin, komşu ülkelerin, kendi konu komşunun, annenin, babanın, masalların, ders kitaplarının ve senden önce doğup büyümüş kendi olamamış tüm kadınların, onlarla şekillenmek, onlarla yeni bir ben yaratmak...”  

23 Mayıs 2017 Salı

Fahrenheit 451; Ray Bradbury


Fahrenheit 451; Ray Bradbury
Her şeyin mevsimi, göklerin altındaki her olayın zamanı vardır.” Ecclesiastes

Bir süredir istediğim kadar kitap okuyamamanın verdiği sıkıntının üzerine bir de İskenderiye kütüphanesinin yakılıp yıkıldığı, Hypatia'nın öldürüldüğü Agora'yı izledikten sonra ilk girdiğim kitapçıdan elimde Ray Bradbury'nin kült romanı Fahrenheit 451 ile çıktım. Ütopya ya da fantastik edebiyata pek de düşkün olmadığımdan yolumun bir türlü kesişmediği romanlardan biriydi Fahrenheit 451. Ama işte her şeyin olduğu gibi onun da bir zamanı varmış.

Ray Bradbury 1953'de yazdığı romanında aslında bugün bize hiç de ütopik gibi gelmeyen bir dünya çiziyor. Kahramanımız (her anlamda) Guy Montag, kitap yakmakla görevli bir itfaiyeci. İlk sayfalarda yaptığı işten oldukça hoşnut olan Montag, komşu eve taşınan genç bir kızla aralarında geçen sohbetler sayesinde bir tür aydınlanma yaşıyor. Mutsuz olduğunun dahası etrafında hiç kimsenin de mutlu olmadığının, yaşadığı sahte dünyanın farkına varmaya başlıyor. Kitap bulunduğu ihbar edilen bir eve gittiğindeyse ipler tamamen kopuyor. Ev sahibi yaşlı kadının kitaplarını terk etmemesi ve yanan evinden çıkmaması Montag'ın merakını evden bir kitap çalacak kadar tırmandırıyor. Bundan sonra sessiz kalmak, yaşadığı dünyanın kurallarını kabul edip hayatına devam etmek Montag için imkansız hale geliyor.

Özellikle ekranlardan gözlerimizi ayıramadığımız, içeriğin niteliğinden çok niceliğine önem verilen, eğlencenin her şeyin önüne geçtiği, gündüz kuşağı, yarışma programları ve reklam çılgınlığıyla dolu yaşantımızda bir de kitap okumanın yasak olduğunu ve bulundukları yerde yakılarak yok edildiğini ekleyin. Düşüncesi bile canımızı acıtıyor ama Fahrenheit 451 bana kalırsa ütopya olmanın ötesine çoktan geçti bile. Bugün çoğumuzun şikayet ettiği şeyin bir adım sonrasında neler olabileceği romanda itfaiye şefi Beatty'nin sözleriyle ortaya çıkıyor.

Devletten tepeden inme bir şekilde gelmedi bunlar. Ne baskı, ne uyarı ne sansür, başlangıçta hiçbiri yoktu, hayır. Bu oyunu, teknoloji, kitlelerin sömürüsü, azınlıkların baskısı devam ettirdi, Tanrıya şükür. Bugün, bunların sayesinde, her zaman mutlu kalabileceğin için, çizgi roman kitaplarını, eski iyi itirafları ve ticaret mecmualarını okuma özgürlüğün var.”

Neil Gaiman'ın kitabın sonuna eklenen nefis yazısında söylediği gibi “...bu kitap umursamakla ilgili. Kitaplar için yazılmış bir aşk mektubu...” umursamayı bıraktığımız anda başımıza gelecekler için bir uyarı. Ray Bradbury ise her şeye rağmen ümidini kaybetmiyor. Tarih boyunca insanlığın tıpkı bir Anka Kuşu gibi küllerinden yeniden ve yeniden doğduğunu söyleyen yazarın hepimizin çok ihtiyacı olduğunu düşündüğüm bir de tavsiyesi var;
Gözlerini merakla doldur ve sanki on saniye sonra ölecekmişsin gibi yaşa. Dünyayı gör. Fabrikalarda yapılan veya parası ödenen herhangi bir rüyadan daha muhteşemdir.”

12 Nisan 2017 Çarşamba

Arthur ve George; Julian Barnes

Arthur ve George; Julian Barnes

Bloguma şöyle göz ucuyla da olsa bakan herkes Julian Barnes konusunda biraz abarttığımı düşünebilir ki aslında bu sadece görünen kısmı. Her ne kadar buraya eklemesem de yazarın, roman ve hikayeleri kadar dilimizde çıkan diğer kitaplarının da üstüne uçarak atlayıp büyük bir iştahla okuyorum. Barnes, denemelerinde bahsettiği, müzik, resim, edebiyat, yazarlar, besteciler ve pek de aklımıza gelmeyecek şeyler hakkındaki ayrıntıları hikaye ve romanlarına da yansıtıyor. Hatta biyografi ile kurgu arasında gidip gelen Flaubert'in Papağanı, Hayat Düzeyleri, Zamanın Gürültüsü ve son olarak da Arthur ve George'da bu kişiler birer roman karakteri olarak karşımıza çıkabiliyor.


Arthur ve George, Sherlock Holmes'un yaratıcısı Sir Arthur Conan Doyle ve George Edalji'nin, İngiltere'de ceza temyiz yasasının yolunu açan gerçek olay ve belgelere dayalı hikayesini anlatıyor. Hint kökenli fakir bir rahibin oğlu olan George, tam da hayal ettiği gibi avukat olmayı başarmışken çocukluğundan beri onun ve ailesinin yakasını bırakmayan esrarengiz bir takım olaylar sonucunda suçlanarak hapse atılıyor. 7 yıl sonra yine nedensiz bir şekilde serbest bırakıldığında ünlü dedektif romanları yazarına bir mektup göndererek masum olduğunu kanıtlaması için yardımını istiyor. Zorluklarla geçen çocukluk yıllarından sonra ünlü bir yazar ve toplumun sevilen, saygı duyulan önderlerinden biri olan Arthur Doyle sürekli olarak bu tür mektuplar almasına ve gelen istekleri dedektif olmadığı gerekçesiyle reddetmesine rağmen ilk andan itibaren George'un haklı olduğuna inanmakla kalmıyor olayı çözmeye ve ona yapılanları ödetmeye de karar veriyor. İki karakterin çocukluklarından itibaren yaşadıklarına paralel bir kurguyla tanık olduğumuz roman, Arthur ve George'un buluşmasıyla yeni bir boyuta taşınıyor. Son sayfaya kadar adalet, ayrımcılık, önyargı, inanç, hukuk gibi kavramlar tartışmaya açılıyor.

Arthur Conan Doyle'un annesinden dinlediği şövalye masallarından, okul bahçesinde arkadaşlarına anlattığı hikayelere ve sonunda romanlara uzanan hayatında hayal gücü ve merak ön plana çıkıyor. Yaşayan, hayattan zevk alan, gezgin ve sporcu kişiliğinin yanı sıra, adaleti, mücadeleyi, koruyuculuğu, cömertliği ve nezaketi kısacası şövalye ruhunu yaşamının merkezine koyan yazar aynı zamanda onu spiritüalizme taşıyacak kadar güçlü inançlara da sahip. George ise çocukluğundan itibaren toplum tarafından bir şekilde cezalandırılan, sonunda kendisini hapse atan düzene karşı akla ve mantığa dayalı bir açıklama bulmaya çalışan bir karakter. George'un hayatını etkileyen olaylar Arthur'un çabasıyla yavaş yavaş aydınlanmaya başlarken Julian Barnes, bu çok katmanlı romanda, Sherlock Holmes maceralarına yakışan bir olay örgüsü ve dille merak duygusunu sonuna kadar canlı tutmayı başarıyor. Bir tarafta çözülmesi gereken esrarengiz olaylar, diğer tarafta ise insan, yazar ve roman karakteri olarak hayran kaldığım Arthur Conan Doyle, ve geriye kalan bir soru; Neyi biliyorum?